مجلس شورای اسلامی
| مجلس نهم | |
 |
|
| نظام | |
| بنیادگذاری | ۷ خرداد ۱۳۵۹ |
| نظام | یک‌مجلسی |
| سازمان‌ها | مجلس شورای اسلامی شورای نگهبان قانون اساسی |
| سران | |
| رییس‌مجلس | علی لاریجانی, جبهه متحد اصولگرایان از ۱۳۸۷ |
| نایب‌رییس | محمدحسن ابوترابی فرد, جبههٔ متحد از ۱۳۷۸ |
| نایب‌رییس دوم | محمدرضا باهنر, جبههٔ متحد از ۱۳۸۷ |
| دبیر شورای نگهبان | احمد جنتی از ۱۳۸۳ |
| رییس جناح اصولگرایان | غلامعلی حدادعادل از ۱۳۹۱ |
| ساختار | |
| اعضا | ۲۹۰ |
 |
|
| گروه‌های سیاسی | اصولگرایان جبهه متحد اصولگرایان مشترک اصولگرایان و پایداری جبهه پایداری انقلاب اسلامی جبهه ایستادگی ایران اسلامی جبهه بصیرت و بیداری اسلامی اصولگرایان اصلاح‌طلب صدای ملت آبادگران جهادی اصلاح‌طلبان جبههٔ مردم‌سالاری و خانه کارگر جبهه مردمی اصلاحات و اصلاح‌طلبان معتدل دیگران کلیمیان و ارمنیان و آشوریان و زرتشتیان مستقلان و دیگران میان‌دوره‌ای |
| انتخابات‌ها | |
| نظام رای‌گیری | دومرحله‌ای |
| آخرین انتخابات | ۱۳۹۰-۹۱ |
| تجمع‌گاه | |
| بهارستان تهران |
|
| وبگاه | |
| www.majlis.ir | |
| پی‌نوشت | |
| شورای نگهبان قانون اساسی نهادی گمارشی و مسئول تایید مصوبه‌های مجلس و تفسیر قانون‌اساسی است | |
مختصات: ۳۵°۴۱′۳۱.۴۹″ شمالی ۵۱°۲۶′۳.۸۲″ شرقی
| جمهوری اسلامی ایران | |
 |
|
|
|
مجلس شورای اسلامی رکن اصلی قوّه مقننه در نظام جمهوری اسلامی ایران است که از نمایندگان منتخب مردم تشکیل شده و مصوبات آن در صورت تأیید شورای نگهبان برای اجرا به قوه مجریه ایران و قوه قضائیه ابلاغ خواهد شد.[۱] در برخی مسائل بسیار مهم اقتصادی، سیاسی، اجتماعی و فرهنگی ممکن است اعمال قوه مقننه از راه همه‌پرسی و مراجعه مستقیم به آراء مردم صورت گیرد که در خواست این مراجعه به آراء عمومی نیز باید به تصویب دو سوم مجموع نمایندگان مجلس برسد.[۲] مجلس ایران از سایر قوا مستقل است و به‌طور قانونی نباید هیچ اثرگذاری از بیرون بر تصمیمات مجلس وجود داشته باشد.[۳]
هم‌اینک در دوره نهم مجلس شورای اسلامی تعداد نمایندگان مجلس ۲۹۰ نفر است و ریاست این دوره از مجلس به عهده علی اردشیر لاریجانی است.
محتویات
- ۱ پیشینه مجلس در ایران
- ۲ تعریف مجلس شورای اسلامی
- ۳ وظایف و اختیارات و محدودیتهای مجلس
- ۴ شرایط داوطلبان شرکت در انتخابات مجلس شورای اسلامی
- ۵ شرایط، حقوق و محدودیتهای نمایندگان
- ۶ رؤسای مجلس پس ازانقلاب
- ۷ نهادهای وابسته مجلس شورای اسلامی
- ۸ نمایندگان مجلس شورای اسلامی
- ۹ جستارهای وابسته
- ۱۰ آیین نامه داخلی مجلس
- ۱۱ منابع
- ۱۲ پیوند به بیرون
پیشینه مجلس در ایران
اولین مجلس شناخته شده در تاریخ ایران به زمان اشکانیان باز می‌گردد. در این دوران مجلس مهستان از میان بزرگان و اشراف ایرانی به دو دسته بزرگان و شاهی تقسیم می‌شده‌است. پس از حمله اعراب به ایران بساط مجلس در حکومت‌های ایران برای بیش از ۱۲ قرن برچیده شد.
در زمان ناصرالدین شاه وی در چند مورد مجوز تشکیل مجالسی را صادر کرد. از جمله مجلس ۲۵ نفره «مصلحت خانه» یا به اختصار «مجلس مشورت»[۴] و مجلس وکلای تجار[۵].
تشکیل اولین مجلس ملی کشور به انقلاب مشروطه باز می‌گردد که فرمان تشکیل آن در روز ۱۴ مرداد سال ۱۲۸۵ توسط مظفرالدین شاه به امضا رسید.[۶] مجلس شورای ملی (که در فرمان مشروطیت نیز یک بار مجلس شورای اسلامی خوانده شده بود) از ۱۲۸۵ تا ۱۳۶۸ در حدود ۸۳ سال به حیات خود ادامه داد و در جریان بازنگری در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران در سال ۱۳۶۸ از مجلس شورای ملی به مجلس شورای اسلامی تغییر نام پیدا کرد.
تعریف مجلس شورای اسلامی
بر طبق اصل ۶۲ قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، مجلس شورای اسلامی از نمایندگان ملت که به طور مستقیم و با رأی مخفی انتخاب می‌شوند تشکیل می‌گردد. دوره نمایندگی در این مجلس چهار سال است که انتخابات هر دوره باید پیش از پایان دوره قبل برگزار شود، به طوری که کشور در هیچ زمان بدون مجلس نباشد.[۷]
عده نمایندگان مجلس دویست و هفتاد نفر است و از تاریخ همه‌پرسی سال ۱۳۶۸ پس از هر ده سال، با در نظر گرفتن عوامل انسانی، سیاسی، جغرافیایی و نظایر آنها حداکثر بیست نفر نماینده می‌تواند اضافه شود. زرتشتیان و کلیمیان هر کدام یک نماینده و مسیحیان آشوری و کلدانی مجموعا یک نماینده و مسیحیان ارمنی جنوب و شمال هر کدام یک نماینده انتخاب می‌کنند. محدوده حوزه‌های انتخابیه و تعداد نمایندگان را قانون معین می‌کند.[۸]
پس از برگزاری انتخابات، جلسات مجلس شورای اسلامی با حضور دو سوم مجموع نمایندگان رسمیت می‌یابد و تصویب طرحها و لوایح طبق آیین‌نامه مصوب داخلی انجام می‌گیرد مگر در مواردی که در قانون اساسی حدنصاب خاصی تعیین شده باشد. برای تصویب آیین‌نامه داخلی موافقت دو سوم حاضران لازم است. [۹]
در زمان جنگ و اشغال نظامی کشور به پیشنهاد رییس جمهور و تصویب سه چهارم مجموع نمایندگان و تأیید شورای نگهبان انتخابات نقاط اشغال شده یا تمامی مملکت برای مدت معینی متوقف می‌شود و در صورت عدم تشکیل مجلس جدید، مجلس سابق همچنان به کار خود ادامه خواهد داد.[۱۰]
مذاکرات مجلس شورای اسلامی باید علنی باشد و گزارش کامل آن از طریق رادیو و روزنامه رسمی برای اطلاع عموم منتشر شود. تنها در شرایط اضطراری و در صورتی که رعایت امنیت کشور ایجاب کند، به تقاضای رییس جمهور یا یکی از وزراء یا ده نفر از نمایندگان، جلسه غیر علنی تشکیل می‌شود. مصوبات جلسه غیر علنی در صورتی معتبر است که با حضور شورای نگهبان به تصویب سه چهارم مجموع نمایندگان برسد. گزارش و مصوبات این جلسات باید پس از بر طرف شدن شرایط اضطراری برای اطلاع عموم منتشر گردد.. [۱۱]
وظایف و اختیارات و محدودیتهای مجلس
- مجلس شورای اسلامی در عموم مسایل در حدود مقرر در قانون اساسی می‌تواند قانون وضع کند.[۱۲]
- مجلس شورای اسلامی نمی‌تواند قوانینی وضع کند که با اصول و احکام مذهب رسمی کشور یا قانون اساسی مغایرت داشته باشد. تشخیص این امر بر عهده شورای نگهبان است.[۱۳]
- تعیین رئیس مجلس شورای اسلامی توسط نمایندگان مجلس صورت می‌گیرد.
- شرح و تفسیر قوانین عادی در صلاحیت مجلس شورای اسلامی است.[۱۴]
- لوایح قانونی پس از تصویب هیأت وزیران به مجلس تقدیم می‌شود و طرحهای قانونی به پیشنهاد حداقل پانزده نفر از نمایندگان، در مجلس شورای اسلامی قابل طرح است.[۱۵]
- طرحهای قانونی و پیشنهادها و اصلاحاتی که نمایندگان در خصوص لوایح قانونی عنوان می‌کنند و به تقلیل درآمد عمومی یا افزایش هزینه عمومی می‌انجامد، در صورتی قابل طرح در مجلس است که در آن طریق جبران کاهش درآمد یا تأمین هزینه جدید نیز معلوم شده باشد.[۱۶]
- مجلس شورای اسلامی حق تحقیق و تفحص در تمام امور کشور را دارد.[۱۷]
- عهدنامه‌ها، مقاوله‌نامه‌ها، قراردادها و موافقت‌نامه‌های بین‌المللی باید به تصویب مجلس شورای اسلامی برسد.[۱۸]
- هر گونه تغییر در خطوط مرزی ممنوع است مگر اصلاحات جزیی با رعایت مصالح کشور، به شرط این که یک طرفه نباشد و به استقلال و تمامیت ارضی کشور لطمه نزدند و به تصویب چهار پنجم مجموع نمایندگان مجلس شورای اسلامی برسد.[۱۹]
- هرچند برقراری حکومت نظامی ممنوع است اما در حالت جنگ و شرایط اضطراری نظیر آن، دولت حق دارد با تصویب مجلس شورای اسلامی موقتا محدودیتهای ضروری را برقرار نماید، ولی مدت آن به هر حال نمی‌تواند بیش از سی روز باشد و در صورتی که ضرورت همینان باقی باشد دولت موظف است مجددا از مجلس کسب مجوز کند.[۲۰]
- گرفتن و دادن وام یا کمکهای بدون عوض داخلی و خارجی از طرف دولت باید با تصویب مجلس شورای اسلامی باشد.[۲۱]
- استخدام کارشناسان خارجی از طرف دولت ممنوع است مگر در موارد ضرورت با تصویب مجلس شورای اسلامی.[۲۲]
- بناها و اموالی دولتی که ملی اعلام شده باشد قابل انتقال به غیر نیست مگر با تصویب مجلس شورای اسلامی آن هم در صورتی که انتفای آن منحصر به فرد نباشد.[۲۳]
- مجلس نمی‌تواند اختیار قانونگذاری را به شخص یا هیأتی واگذار کند ولی در موارد ضروری می‌تواند اختیار وضع بعضی از قوانین را با به کمیسیون‌های داخلی خود تفویض کند، در این صورت این قوانین در مدتی که مجلس تعیین می‌نماید به صورت آزمایشی اجرا می‌شود و تصویب نهایی آنها با مجلس خواهد بود.[۲۴]
- رییس جمهور برای هیأت وزیران پس از تشکیل و پیش از هر اقدام دیگر باید از مجلس رأی اعتماد بگیرد.[۲۵]
- در هر مورد که حداقل یک چهارم کل نمایندگان مجلس شورای اسلامی از رییس جمهور و یا هر یک از نمایندگان از وزیر مسئول، درباره یکی از وظایف آنان سوال کنند، رییس جمهور یا وزیر موظف است در مجلس حاضر شود و به سوال جواب دهد و این جواب نباید در مورد رییس جمهور بیش از یک ماه و در مورد وزیر بیش از ده روز به تأخیر افتاد مگر با عذر موجه به تشخیص مجلس شورای اسلامی.[۲۶]
- نمایندگان مجلس شورای اسلامی می‌توانند در مواردی که لازم می‌دانند هیأت وزیران یا هر یک از وزرا را استیضاح کنند، استیضاح وقتی قابل طرح در مجلس است که با امضای حداقل ده نفر از نمایندگان به مجلس تقدیم شود. هیأت وزیران یا وزیر مورد استیضاح باید ظرف مدت ده روز پس از طرح آن در مجلس حاضر شود و به آن پاسخ گوید و از مجلس رأی اعتماد بخواهد. در صورت عدم حضور هیأت وزیران یا وزیر برای پاسخ، نمایندگان مزبور درباره استیضاح خود توضیحات لازم را می‌دهند و در صورتی که مجلس مقتضی بداند اعلام رأی عدم اعتماد خواهد کرد. اگر مجلس رأی اعتماد نداد هیأت وزیران یا وزیران یا وزیر مورد استیضاح عزل می‌شود. در هر دو صورت وزرای مورد استیضاح نمی‌توانند در هیأت وزیرانی که بلافاصله بعد از آن تشکیل می‌شود عضویت پیدا کنند.
- در صورتی که حداقل یک سوم از نمایندگان مجلس شورای اسلامی رییس جمهور را در مقام اجرای وظایف مدیریت قوه مجریه و اداره امور اجرایی کشور مورد استیضاح قرار دهند، رییس جمهور باید ظرف مدت یک ماه پس از طرح آن در مجلس حاضر شود و در خصوص مسایل مطرح شده توضیحات کافی بدهد. در صورتی که پس از بیانات نمایندگان مخالف و موافق و پاسخ رییس جمهور، اکثریت دو سوم کل نمایندگان به عدم کفایت رییس جمهور رأی دادند مراتب جهت اجرای بند ده اصل یکصد و دهم به اطلاع مقام رهبری می‌رسدومقام رهبری موظف به امضای حکم عزل رییس جمهور می باشد[۲۷]
- هر کس شکایتی از طرز کار مجلس یا قوه مجریه یا قوه قضاییه داشته باشد، می‌تواند شکایت خود را کتبا به مجلس شورای اسلامی عرضه کند. مجلس موظف است به این شکایات رسیدگی کند و پاسخ کافی دهد و در مواردی که شکایت به قوه مجریه و یا قوه قضاییه مربوط است رسیدگی و پاسخ کافی از آنها بخواهد و در مدت متناسب نتیجه را اعلام نماید و در موردی که مربوط به عموم باشد به اطلاع عامه برساند.[۲۸]
شرایط داوطلبان شرکت در انتخابات مجلس شورای اسلامی
همانگونه که گفته شد نامزدهای شرکت در انتخابات مجلس شورای اسلامی باید مورد تایید نهادهای مربوط قرار گیرند. این نهادها به دو گروه تقسیم می‌شوند. اول هیئت‌های اجرایی که وابسته به دولت و وزارت کشور هستند و دوم شورای نگهبان.
هیئت‌های اجرایی برای هر داوطلب هفت شرط را مورد بررسی قرار می‌دهند و در صورت احراز تمامی این شروط از جانب داوطلب وی را برای تایید صلاحیت به شورای نگهبان معرفی می‌کنند. شرایط هفت گانه به شرح زیر است:
- داشتن سلامت جسمانی در حد نعمت بینایی، شنوایی و گویایی
- عدم سوء پیشینه و محکومیت قضایی
- عدم سوء شهرت در حوزه انتخابیه
- داشتن حداقل ۳۰ سال کامل سن برای ثبت نام
- داشتن حداقل مدرک کارشناسی ارشد و یا معادل آن (بنا بر یک تبصره افراد دارای مدرک کارشناسی که سابقه پنج سال کار در حد کارشناسی را داشته باشند نیز مجاز به ثبت نام هستند.)
- اعتقاد و التزام عملی به نظام جمهوری اسلامی ایران و قانون اساسی آن
- اعتقاد و التزام عملی به اسلام و اصل مترقی ولایت مطلقه فقیه
پس از هیئت‌های اجرایی نوبت به شورای نگهبان می‌رسد که به تایید صلاحیت داوطلبین شرکت در انتخابات مجلس بپردازد. در صورتی که شورای نگهبان نیز صلاحیت داوطلبی را تایید کرد وی می‌تواند در انتخابات شرکت کند.
نمایندگان اقلیت‌های مذهبی
پس از انقلاب مشروطه، با تشکیل مجلس شورای ملی، در قانون اساسی مشروطه برای اقلیت‌های دینی هم نمایندگانی درنظر گرفته شد. این موضوع پس از انقلاب ۱۳۵۷ هم در قانون اساسی باقی ماند. هم‌اکنون در مجلس شورای اسلامی، زرتشتیان و کلیمیان، هر کدام یک نماینده، مسیحیان آشوری و کلدانی مجموعاً یک نماینده و مسیحیان ارمنی جنوب و شمال هر کدام یک نماینده دارند.[۲۹]
شرایط، حقوق و محدودیتهای نمایندگان
- سوگند: نمایندگان برگزیده که پس از تایید صلاحیت از جانب نهادهای مسئول در انتخابات به پیروزی دست پیدا کردند، در اولین گام باید در صحن مجلس سوگندی را ادا کنند که در آن به کتاب قرآن قسم می‌خورند. متن این سوگندنامه به شرح زیر است:
بسم‌الله‌الرحمن‌الرحیم من در برابر قرآن مجید، به خدای قادر متعال سوگند یاد می‌کنم و با تکیه بر شرف انسانی خویش تعهد می‌نمایم که پاسدار حریم اسلام و نگاهبان دستاوردهای انقلاب اسلامی ملت ایران و مبانی جمهوری اسلامی باشم، ودیعه‌ای را که ملت به ما سپرده به عنوان امینی عادل پاسداری کنم و در انجام وظایف وکالت، امانت و تقوی را رعایت نمایم و همواره به استقلال و اعتلای کشور و حفظ حقوق ملت و خدمت به مردم پایبند باشم، از قانون اساسی دفاع کنم و در گفته‌ها و نوشته‌ها و اظهارنظرها، استقلال کشور و آزادی مردم و تأمین مصالح آنها را مد نظر داشته باشم.
نمایندگان اقلیت‌های مذهبی نیز همین سوگند را ذکر می‌کنند و تنها به جای قرآن نام کتاب مقدس خود —اوستا، انجیل یا تورات— را بر زبان می‌آورند.[۳۰]
- هر نماینده در برابر تمام ملت مسئول است و حق دارد در همه مسایل داخلی و خارجی کشور اظهار نظر نماید.[۳۱]
- سمت نمایندگی قائم به شخص است و قابل واگذاری به دیگری نیست.[۳۲]
- نمایندگان مجلس در مقام ایفای وظایف نمایندگی در اظهار نظر و رأی خود کاملاً آزادند و نمی‌توان آنها را به سبب نظراتی که در مجلس اظهار کرده‌اند یا آرایی که در مقام ایفای وظایف نمایندگی خود داده‌اند تعقیب یا توقیف کرد. [۳۳]
رؤسای مجلس پس ازانقلاب
-
نوشتار اصلی: رئیس مجلس شورای اسلامی
نهادهای وابسته مجلس شورای اسلامی
- مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی
- کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی
- کمیسیون اصل نود مجلس شورای اسلامی
- دیوان محاسبات کشور
نمایندگان مجلس شورای اسلامی
نمایندگان مجلس شورای اسلامی اعضای مجلس شورای اسلامی هستند که هر چهارسال یک بار پس از ثبت نام در انتخابات و تایید صلاحیت توسط شورای نگهبان با رای اکثریت مردم از حوزه انتخابیه خود به مجلس راه می‌یابند.
جستارهای وابسته
- قوه مقننه جمهوری اسلامی ایران
- نظام جمهوری اسلامی ایران
- شورای نگهبان
- نظارت استصوابی
- مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی
- فهرست نمایندگان مجلس شورای اسلامی
آیین نامه داخلی مجلس
منابع
- پرش به بالا ↑ اصل ۵۸ قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران
- پرش به بالا ↑ اصل ۵۹ قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران
- پرش به بالا ↑ شعیب بهمن. «حلقه مفقوده سیاست خارجی ایران». روزنامه همشهری، ۲۷ مهر ۱۳۸۹. ایران. بازبینی‌شده در ۲ ژانویه ۲۰۱۰.
- پرش به بالا ↑ قبله عالم – نوشته عباس امانت – ترجمه حسن کامشاد
- پرش به بالا ↑ نوسازی سیاسی در عصر مشروطه – حسن قاضی مرادی
- پرش به بالا ↑ تاریخ مشروطه ایران – احمد کسروی
- پرش به بالا ↑ اصل ۶۳ قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران
- پرش به بالا ↑ اصل ۶۴ قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران
- پرش به بالا ↑ اصل ۶۵ قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران
- پرش به بالا ↑ اصل ۶۸ قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران
- پرش به بالا ↑ اصل ۶۹ قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران
- پرش به بالا ↑ اصل ۷۱ قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران
- پرش به بالا ↑ اصل ۷۲ قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران
- پرش به بالا ↑ اصل ۷۳ قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران
- پرش به بالا ↑ اصل ۷۴ قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران
- پرش به بالا ↑ اصل ۷۵ قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران
- پرش به بالا ↑ اصل ۷۶ قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران
- پرش به بالا ↑ اصل ۷۷ قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران
- پرش به بالا ↑ اصل ۷۸ قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران
- پرش به بالا ↑ اصل ۷۹ قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران
- پرش به بالا ↑ اصل ۸۰ قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران
- پرش به بالا ↑ اصل ۸۲ قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران
- پرش به بالا ↑ اصل ۸۳ قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران
- پرش به بالا ↑ اصل ۸۵ قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران
- پرش به بالا ↑ اصل ۸۷ قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران
- پرش به بالا ↑ اصل ۸۸ قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران
- پرش به بالا ↑ اصل ۸۹ قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران
- پرش به بالا ↑ اصل ۹۰ قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران
- پرش به بالا ↑ «قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، اصل شصت و چهارم». ۱۷. بازبینی‌شده در ۳۰ ژوئیه ۲۰۱۳.
- پرش به بالا ↑ اصل ۶۷ قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران
- پرش به بالا ↑ اصل ۸۴ قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران
- پرش به بالا ↑ اصل ۸۵ قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران
- پرش به بالا ↑ اصل ۸۶ قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران
پیوند به بیرون
 |
متن مربوطه در ویکی‌نبشته: قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران |
 |
در ویکی‌انبار پرونده‌هایی دربارهٔ مجلس شورای اسلامی موجود است. |